خطرات زباله های بیمارستانی

در کل زباله ها می توانند آسیب بسیار زیادی به طبیعت و محیط زیست وارد کنند اگر به درستی مدیریت نشوند. اما خطرات زباله های بیمارستانی چیزی فراتر از زباله های عادی و صنعتی است. عدم مدیریت صحیح این دست از زباله ها می تواند آسیب های اساسی را به سلامت انسان ها و حیوانات وارد کند و همچنین موجب آلودگی آب و خاک و در کل محیط زیست شوند.

 تأثیر زباله ‌های بیمارستانی بر سلامت انسان

زباله ‌های بیمارستانی انواع متنوعی دارند که شامل مواد عفونی، شیمیایی، دارویی و رادیواکتیو می باشد. این زباله ها می توانند تهدیدی جدی برای سلامت انسان و محیط زیست محسوب شوند. در ادامه به یکسری از این تاثیرات پرداختیم:

 بیماری‌ های عفونی و ویروسی

زباله ‌های عفونی بیمارستانی حاوی ویروس‌ ها، باکتری‌ ها و انگل ‌ها هستند که می‌توانند از طریق تماس مستقیم، هوا، آب و غذای آلوده به انسان منتقل شوند. از جمله این ویروس ها هپاتیت B و C، HIV، کرونا و آنفولانزا هستند که از طریق سرنگ ‌های آلوده و وسایل تیز و برنده و آلوده بیمارستانی قابلیت انتقال دارند. استفاده از کیسه های زباله مخصوص می تواند مانع این دردسرها شود.

 آلودگی‌ های باکتریایی و گسترش مقاومت آنتی ‌بیوتیکی

افزایش مقاومت دارویی در جوامع انسانی ممکن است بر اثر برخی از زباله ‌های بیمارستانی حاوی باکتری ‌های مقاوم به آنتی ‌بیوتیک باشند که وارد محیط زیست شده اند. دفع نامناسب این زباله‌ها می‌تواند منابع آب و خاک را آلوده کرده و بیماری‌های گوارشی، پوستی و ریوی را گسترش دهد.

 آلودگی‌ های سمی و اثرات بلندمدت

سوزاندن زباله‌ های پزشکی در شرایط نا مناسب، دی ‌اکسین‌ها و فوران ‌های سمی را وارد هوا کرده و خطر بروز بیماری‌ های تنفسی، قلبی و اختلالات هورمونی را افزایش می‌دهد. زباله ‌های بیمارستانی حاوی مواد شیمیایی، دارویی و رادیواکتیو می‌توانند باعث مسمومیت، نقص ایمنی بدن و حتی بیماری‌های مزمن مانند سرطان شوند.

 اثرات زباله‌ های پزشکی بر محیط زیست

طبیعت خانه ی ماست دقیقا همان جایی که ما زندگی می کنیم و زباله های بیمارستانی می توانند محیط زیست را تخریب کنند که به تفکیک در زیر به بخش های مختلف پرداختیم:

آلودگی آب

نفوذ مایعات عفونی، مواد شیمیایی و دارویی از زباله ‌های بیمارستانی به آب‌ های زیر زمینی و رودخانه‌ ها، تهدیدی جدی برای اکوسیستم ‌های آبی و سلامت انسان است. ورود مواد رادیو اکتیو و فلزات سنگین به آب، باعث مسمومیت آبزیان و ورود آلاینده ‌ها به زنجیره غذایی می‌شود.

خاک

دفن غیراصولی زباله ‌های پزشکی، به‌ویژه ضایعات دارویی و فلزات سنگین، باعث کاهش کیفیت و حاصل‌خیزی خاک می‌شود. در ادامه مقاله  به شیوه صحیح دفع زباله های بیمارستانی خواهیم پرداخت. ورود آلاینده‌ های خطرناک به خاک، می‌تواند از طریق محصولات کشاورزی وارد زنجیره غذایی انسان و حیوانات شود.

آلودگی هوا

سوزاندن غیراستاندارد زباله ‌های بیمارستانی موجب انتشار گاز های سمی مانند دی ‌اکسین‌ها، فوران ‌ها و جیوه شده که بیماری ‌های ریوی، قلبی و سرطانی را افزایش می‌دهد. آلودگی هوا ناشی از این زباله ‌ها در تشدید تغییرات اقلیمی و گرمایش زمین تأثیرگذار می باشد. در ادامه به این موضوع می پردازیم که مدیریت صحیح چگونه است.

بهترین روش‌های دفع، مدیریت و بی ‌خطرسازی زباله‌ های بیمارستانی

یکی از حساس ‌ترین بخش‌ های حفظ بهداشت عمومی و محیط زیست مدیریت زباله های بیمارستانی هست. روش‌های مختلفی برای دفع و بی‌خطرسازی این زباله‌ها وجود دارد که در ادامه، چهار روش رایج را بررسی می ‌کنیم:

اتوکلاو (Autoclave)

اتوکلاو دستگاهی برای بی ‌خطر سازی زباله‌ های بیمارستانی عفونی و استریل کردن تجهیزات پزشکی است که با بخار آب تحت فشار و دمای بالا (121 تا 134 درجه سانتی‌گراد) کار می‌کند. این فرآیند باعث از بین رفتن میکروب‌ها، ویروس‌ها و عوامل بیماری‌زا می‌شود. اتوکلاو یک روش ایمن، کارآمد و سازگار با محیط زیست است که بدون تولید گازهای سمی، زباله‌های عفونی را به مواد بی‌خطر تبدیل می‌کند.

از مزایای آن کاهش حجم زباله، عدم تولید آلاینده ‌های سمی (برخلاف سوزاندن) و قابلیت استفاده در بیمارستان‌ ها است.  معایب آن این است که مناسب زباله ‌های غیر شیمیایی و غیر رادیواکتیو است و نیاز به انرژی بالا و تجهیزات تخصصی دارد.

سوزاندن (Incineration)

  مزیت این روش از بین بردن زباله ‌های پاتولوژیکی، دارویی و شیمیایی خطرناک، کاهش حجم زباله تا 90% و کاهش خطر آلودگی ‌های زیستی است. در سوی دیگر این روش موجب تولید گاز های آلاینده مانند دیوکسین ‌ها و فوران ‌ها میشود. هزینه ‌های بالای راه ‌اندازی و نگهداری دارد و نیاز به فیلتر های پیشرفته برای کاهش آلودگی هوا دارد.

دفن بهداشتی (Sanitary Landfilling)

این روش مناسب برای زباله ‌هایی که خطر زیستی کمتری دارند هست. روشی اقتصادی در مقایسه با سوزاندن می باشد و قابلیت مدیریت در مناطق کم ‌جمعیت را دارد. اما از معایب آن این است که احتمال نشت مواد آلاینده به خاک و آب ‌های زیرزمینی وجود دارد، نیاز به نظارت شدید بر روش دفن هست و فضای زیادی اشغال می‌کند.

بازیافت (Recycling & Reprocessing)

روش بازیافت موجب کاهش تولید زباله و حفظ منابع می شود. باعث استفاده مجدد از پلاستیک، شیشه و فلزات می شود و با محیط زیست سازگار است. اما برای این کار نیاز به تفکیک دقیق زباله ‌ها هست.  همچنین امکان بازیافت زباله ‌های عفونی، شیمیایی و پاتولوژیکی وجود ندارد. و در نهایت اینکه هزینه ‌های پردازش و ضدعفونی بالاست.

نتیجه‌گیری: چگونه می‌توان از خطرات زباله‌های بیمارستانی جلوگیری کرد؟

به عنوان نتیجه گیری از این مقاله برای کاهش خطرات زباله ‌های بیمارستانی و حفظ سلامت عمومی و محیط زیست، لازم است یک مدیریت یکپارچه و اصولی در تمامی مراحل جمع‌آوری، تفکیک، انتقال، بی‌خطرسازی و دفع زباله اجرا شود. در ادامه، مهم‌ترین راهکارها برای جلوگیری از این خطرات را اورده ایم:

تفکیک در مبدا و دسته ‌بندی صحیح

زباله‌های بیمارستانی باید بر اساس نوع خطر (عفونی، شیمیایی، دارویی، معمولی و رادیواکتیو) تفکیک شوند. برای این کار استفاده از کیسه‌های رنگی استاندارد توصیه می شود که به این موضوع به صورت کامل در مقاله چگونه کیسه زباله مناسب برای زباله ‌های بیمارستانی و عفونی انتخاب کنیم؟ پرداخته ایم.

استفاده از روش‌ های بی‌ خطرسازی مناسب

روش های مختلف را در بالا به صورت کامل توضیح دادیم و می توانید از بین آن ها بنا به شرایط بهترین روش را انتخاب کنید.

استفاده از فناوری‌ های جدید

سیستم‌ های پیشرفته سوزاندن انتشار آلاینده ‌ها را کاهش دهد. به ‌کارگیری تکنولوژی ‌های نوین مثل پلاسما، میکروویو و مواد ضدعفونی‌کننده برای از بین بردن آلودگی‌ها می تواند موثر باشد.

آموزش و نظارت مستمر

آموزش کارکنان بیمارستان در مورد تفکیک صحیح و حمل ‌و نقل ایمن زباله ‌ها باید انجام شود. نظارت و اجرای استاندارد های بهداشتی و زیست‌محیطی در تمام مراحل مدیریت زباله‌ ها و استفاده از برچسب‌ گذاری مناسب برای جلوگیری از انتقال آلودگی توصیه می گردد.